منظور از ماهیت حساب‎ها در حسابداری چیست؟

ماهیت حسابها در حسابداری:

ماهیت حسابها بر اساس معادله اصلی حسابداری که شامل بخش دارایی ها در سمت راست و بدهی ها و سرمایه در سمت چپ می باشد تعیین می‎گردد. هر یک از حسابها در حسابداری ( به استثنای حساب های انتظامی) با توجه به نوع خود متعلق و یا مرتبط با سمت راست و یا سمت چپ معادله حسابداری می باشند و بر همین اساس ماهیت حسابها نیز مشخص می‎شود. معادله حسابداری عبارت است از:               

                                              دارایی = بدهی + سرمایه

با توجه به اینکه هر نوع رویداد مالی باعث ایجاد تغییر در حساب ها و افزایش یا کاهش آن ها شده و به دنبال آن باعث تغییر در معادله فوق می گردد باید ثبت و ضبط گردد.

بر اساس قواعد حسابداری، بخش سمت راست معادله حسابداری دارای ماهیت بدهکار و سمت چپ آن دارای ماهیت بستانکار می باشد و به همین دلیل به حساب هایی که متعلق به سمت راست معادله حسابداری می باشند “حساب با ماهیت بدهکار” و به حساب هایی که متعلق به سمت چپ معادله حسابداری می باشند “حساب با ماهیت بستانکار” گفته می شود.

بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟

در حسابداری جهت ثبت تغییرات حسابها از سند حسابداری استفاده می شود و به جای کلمه های “افزایش”  و “کاهش” عنوان “بدهکار” یا “بستانکار” به کار برده می شود.

نکته – برای درک بهتر مطالب این مقاله در نظر داشته باشید که مفهوم بدهکار و بستانکار در حسابداری با مفهوم آن در جامعه متفاوت است. بنابر این این موارد را به عنوان موضوعی متفاوت در نظر بگیرید.

قاعده کلی ثبت تغییرات در حسابهای متعلق به سمت راست معادله حسابداری (حساب های با ماهیت بدهکار):

افزایش در حساب های با ماهیت بدهکار (یعنی متعلق به سمت راست معادله حسابداری) در ستون بدهکار ثبت می شود

کاهش در حساب های با ماهیت بدهکار (یعنی متعلق به سمت راست معادله حسابداری) در ستون بستانکار ثبت می شود.

قاعده کلی ثبت تغییرات در حسابهای متعلق به سمت چپ معادله حسابداری (حساب های با ماهیت بستانکار):

این بخش دقیقا بر عکس بخش سمت راست معادله حسابداری و به شرح زیر می باشد:

افزایش در حساب های با ماهیت بستانکار(یعنی متعلق به سمت چپ معادله حسابداری) در ستون بستانکار ثبت می شود

کاهش در حساب های با ماهیت بستانکار(یعنی متعلق به سمت چپ معادله حسابداری) در ستون بدهکار ثبت می شود.

نکته: حساب های با ماهیت بدهکار در پایان سال باید دارای مانده بدهکار و حساب های دارای ماهیت بستانکار باید دارای مانده بستانکار باشند در غیر اینصورت باید ثبت اصلاحی انجام و مانده به حساب مرتبط منتقل شود.

انواع ماهیت حساب ها در حسابداری:

حساب ها نسبت به “ماهیت بدهکار و بستانکار” که در بالا تعریف شد دارای 4 حالت می باشند:

1- ماهیت بدهکار:

حساب های با ماهیت بدهکار شامل حساب های گروه دارایی های جاری، دارایی های ثابت، هزینه ها و بهای تمام شده می باشند.

2- ماهیت بستانکار:

حساب های با ماهیت بستانکار شامل حساب های گروه بدهی های جاری، بدهی های بلند مدت، سرمایه و درآمد می باشند.

نکته: ماهیت برخی از حساب ها با توجه به تاثیر آنها در افزایش یا کاهش مقدار سرمایه شرکت یا دارایی ها مشخص می شود. حساب درآمد، هزینه و ذخیره استهلاک از این جمله می باشند.

حساب های گروه درآمد به دلیل افزایش دادن سرمایه دارای ماهیت بستانکار و حساب های گروه هزینه به دلیل کاستن از سرمایه دارای ماهیت بدهکار می باشند. حساب ذخیره استهلاک نیز چون کاهنده دارایی ها می باشد دارای ماهیت بستانکار است.

3- حساب های با ماهیت دوگانه:

که می توان آنها را یا در سمت راست معادله حسابداری قرار داد و یا در سمت چپ و مانده آن ها در پایان سال می تواند بدهکار یا بستانکار باشد مانند حساب جاری شرکا

4- حساب هاب فاقد ماهیت:

این گروه شامل حساب هایی هستند جنبه تعهدی دارند و تغییرات در آن ها رویداد مالی حساب نمی شود. حساب های انتظامی از جمله این حساب ها می باشد.