تعریف مالیات بر ارزش افزوده و ثبت های حسابداری آن

ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده، تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده و ارزش کالا و خدمات خریداری شده در یک دوره معین می باشد (طبق ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده).

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیر مستقیمی است که به تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده و ارزش کالا و خدمات خریداری شده در یک دوره معین تعلق می گیرد. این مالیات در طول فرآیند تولید کالا و خدمات تا زمان فروش کالا یا ارائه خدمات به مشتری نهائی، از ارزش افزوده های ایجاد شده در هر مرحله، دریافت و طی روال خاصی به حساب دولت واریز می شود. مبلغ این نوع مالیات در نهایت توسط آخرین مشتری به همراه بهای کالا یا خدمات پرداخت می شود.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده:
این نرخ هر سال، توسط دولت تعیین می شود و مبلغ آن از ضرب نرخ اعلام شده در بهای کالا و یا خدمات به دست می آید و به همراه بهای کالا و یا خدمات از مشتری دریافت می گردد به عنوان مثال با در نظر گرفتن نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده سال 1395 که 9% (شامل 6% مالیات و 3% عوارض) می باشد شخصی که کالایی به ارزش 10/000/000 ریال خریداری می کند باید 10/900/000 ریال بپردازد. این مبلغ شامل 10/000/000 ریال قیمت کالا و 900/000 ریال مالیات و عوارض می باشد.
– همچنان که در جامعه عرف شده و مالیات و عوارض بر ارزش افزوده به نام مالیات ارزش افزوده نامیده می شود در این مقاله نیز عنوان مالیات بر ارزش افزوده و یا مالیات مورد استفاده می شود).

چرخه مالیات بر ارزش افزوده از اولین مرحله تا پرداخت توسط خریدار نهایی:
در راستای دریافت مالیات ارزش افزوده از خریداران نهایی کالا یا خدمات، برای افراد و یا شرکت هایی که واسطه بین عرضه کننده های اولیه کالا و یا ارائه کننده خدمات می باشند وظایفی مشخص شده که عدم انجام آنها مشمول جرائم سنگینی می باشد.
یکی از این وظایف دریافت مالیات از خریدار و پرداخت آن به خزانه دولت می باشد و وظیفه دیگر گزارش مبالغ خرید و فروش انجام شده و مقدار مالیات آن ها، تا 15 روزز بعد از پایان هر فصل می باشد.این گزارش در فرم خاصی به نام اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده ارسال می شود که در قسمت های بعدی درباره آن توضیح داده می شود.
در اصل این افراد در زمان خرید کالا، مالیات را از طرف خریداران بعدی پرداخت می کنند و در هنگام فروش مجددا آن را از خریدار دیگر دریافت می کنند. این روال تا زمان تحویل کالا یا ارائه خدمات به مصرف کننده نهایی ادامه می یابد.

مثال:
فرض می کنیم شرکت الف فقط به تولید و فروش یک نوع کالا اشتغال دارد و هیچ خریدی انجام نمی دهد . قیمت فروش کالای این شرکت نیز 2/000/000 ریال می باشد. این شرکت یک عدد از این نوع کالا را به توزیع کننده ب می فروشد و و در زمان فروش کالا مبلغ 2/180/000 ریال که شامل 2/000/000 ریال قیمت کالا و 180/000 ریال ارزش افزوده می باشد از خریدار دریافت می کند و مبلغ 2/000/000 ریال را نزد خود نگه داشته و مبلغ 180/000 ریال به خزانه دولت واریز می کند (به عبارت دیگر وظیفه خود را در قبال اداره دارایی انجام می دهد).
توزیع کننده ب نیز کالای مذکور را به قیمت 3/000/000 ریال به شخص پ که مصرف کننده نهایی می باشد می فروشد و مبلغ 3/270/000 ریال از وی دریافت می کند که شامل 3/000/000 ریال قیمت کالا و 270/000 ریال ارزش افزوده می باشد.
در این مرحله توزیع کننده ب مبلغ ارزش افزوده ای را که در مرحله قبل به فروشنده پرداخت کرده از مبلغ دریافتی از خریدار کسر می نماید و باقیمانده را به خزانه دولتت واریز می کند:

 مالیات ارزش افزوده دریافتی بابت فروش                                                    270/000 = 9 %* 3/000/000
مالیات ارزش افزوده دریافتی بابت خرید                                                     180/000 = 9% * 2/000/000
مبلغی که باید توسط توزیع کننده ب به خزانه دولت واریز شود:                       90/000

همانطور که مثال فوق مشخص شد در نهایت مبلغ 3/000/000 ریال ارزش افزوده به وجود آمده به همراه 270/000 ریال مالیات ارزش افزوده پس از طی چند مرحله توسط خریدار نهایی پرداخت شد:

قیمت خرید کالا                                                       3/000/000 ریال
مالیات بر ارزش افزوده                                               70/000 = 9%* 3/000/000
مبلغ پرداخت شده توسط خریدار                                     3/270/0000

ثبت ارزش افزوده در حسابداری:
جهت انجام ثبت های حسابداری این نوع مالیات، ابتدا باید سرفصل های زیر ایجاد شود:
-سرفصل معین با عنوان “مالیات بر ارزش افزوده خرید” در زیر سرفصل کل “سایر حساب های دریافتنی” جهت ثبت در زمان خرید (چون مبالغی که بابت خرید پرداخت می کنیم جز مطالبات ما می باشد)
– سرفصل معین “مالیات بر ارزش افزوده فروش” در زیر سرفصل کل “سایر حساب های پرداختنی” جهت ثبت در زمان فروش (چون مبالغی که بابت فروش دریافت می کنیم جز بدهی های ما می باشد)
یاد آور می شود می توان در طول سال از یکی از سرفصل های فوق (ترجیحا سرفصل مالیات بر ارزش افزوده فروش) نیز استفاده کرد و در پایان سال در صورت اختلاف با ماهیت حساب، مانده را به حساب دیگر منتقل کرد.

با توجه به مثال فوق ثبت های زیر در دفاتر هر یک از شرکت ها انجام می شود:

شرکت الف:

در زمان فروش کالا:
بدهکار                        بستانکار
حساب های و اسناد دریافتنی تجاری – حساب های دریافتنی تجاری                                     2/180/000
فروش و درآمد – فروش                                                                                                          2/000/000
سایر حساب های پرداختنی – مالیات بر ارزش افزوده فروش                                                            180/000

در زمان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فروش:

بدهکار                        بستانکار
سایر حساب های پرداختنی – مالیات بر ارزش افزوده فروش                                                180/000
موجودی نقد و بانک – بانک های ریالی                                                                                          180/000

توزیع کننده ب:

در زمان خرید:
بدهکار                        بستانکار
خرید                                                                                                                2/000/000
سایر حساب های دریافتنی – مالیات بر ارزش افزوده خرید                                               180/000
حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری – حساب های پرداختنی تجاری                                            2/180/000

در زمان فروش:

بدهکار                        بستانکار
حساب های و اسناد دریافتنی تجاری – حساب های دریافتنی تجاری                                 3/270/000

فروش و درآمد – فروش                                                                                                    3/000/000

سایر حساب های پرداختنی – مالیات بر ارزش افزوده فروش                                                        270/000

در زمان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده:

بدهکار                      بستانکار
سایر حساب های پرداختنی – مالیات بر ارزش افزوده فروش                                             270/000
سایر حساب های دریافتنی – مالیات بر ارزش افزوده خرید                                                          180/000
موجودی نقد و بانک – بانک های ریالی                                                                                 90/000

نکته:
1- در زمان محاسبه مقدار مالیات، فقط بهای کالا و خدمات بدون در نظر گرفتن مبلغ مالیات ارزش افزوده پرداخت شده در نظر گرفته می شود به عبارت دیگر مالیات پرداخت شده جز ارزش کالا محسوب نمی شود.
2- مبلغ مالیات ارزش افزوده در تاریخ فروش و با نرخ همان سال محاسبه می شود حتی اگر خرید کالای مربوطه در دوره مالی قبل انجام شده باشد به عنوان مثال نرخخ محاسبه ارزش افزوده کالایی که در سال 1393 با نرخ ارزش افزوده 8% خریداری شده و در سال 1394 به فروش رسیده 9% محاسبه می شود.
3- برای داشتن جزئیات بیشتر در گزارشات می توان در زیر سرفصل معین “مالیات بر ارزش افزوده خرید” حساب های جز “مالیات بر ارزش افزوده خرید” و “عوارض خرید” راا ایجاد و در زمان خرید کالا و یا دریافت خدمات، با توجه به میزان مالیات ارزش افزوده و یا عوارض خرید آن ها را بدهکار نمود. در خصوص سرفصل معین “مالیات ارزش افزوده فروش” نیز می توان از سرفصل های جز “مالیات بر ارزش افزوده فروش” و “عوارض فروش” استفاده نمود.

این مقاله برگرفته از کتاب آموزش قدم به قدم ارزش افزوده می‎باشد. اطلاعات کتاب را می‎توانید از اینجا مطالعه کنید