روش‎های طبقه بندی هزینه در حسابداری صنعتی

در حسابداری صنعتی هزینه هایی مانند مواد مستقیم ،دستمزد مستقیم و سربار وجود دارد که در حسابداری مالی از آنها استقاده نمی شود. برای درک بهتر از حسابداری صنعتی باید با روش های گوناگون طبقه بندی هزینه ها آشنا شوید. در این مقاله توضیحات کاملی درباره طبقه بندی هزینه ها ارائه می گردد.

مبنای طبقه بندی هزینه ها:

هرینه ها در حسابداری صنعتی بر اساس مبانی گوناگونی طبقه بندی می گردند. عمده ترین طبقه بندی هزینه به شکل زیر می باشد:

1- طبقه بندی طبیعی هزینه ها

2- طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آنها  با تولید محصول

3- طبقه بندی هزینه ها  براساس ارتباط با حجم وتعداد تولید

در ادامه به توضیح هر یک از روش ها می پردازیم:

1- منظور از طبقه بندی طبیعی هزینه ها چیست؟

در این طبقه بندی هزینه ها به هزینه ها ی ساخت (تولید ) و هزینه های تجاری تفکیک می شود.

الف- هزینه های ساخت:

هزینه هایی می باشند که در کارخانه ها جهت تولید کالا و محصول به وجود می آیند مانند مواد اولیه مصرفی ، هزینه دستمزد و سایر هزینه های تولید .

ب – هزینه های تجاری:

هزینه هایی می باشند که بخشهای غیر تولیدی مانند بخش اداری ، بخش توزیع و فروش و سایر قسمتها ایجاد می شوند و به این هزینه ها، هزینه های عملیاتی نیز گفته می شود .

2- منظور از طبقه بندی هزینه ها بر اساس ارتباط آنها با تولید محصول چیست؟

در حسابداری صنعتی ، هزینه ها بر اساس ارتباط با تولید به 2 گروه هزینه های مستقیم  و هزینه های غیر مستقیم تقسیم می شوند.

الف – هزینه های مستقیم:

این هزینه ها به دلیل ارتباط مستقیم با تولید و مشخص بودن آن در کالای تولید شده یا ارتباط با مرحله ای از تولید، هزینه مستقیم نامیده می شوند. بارزترین مورد از این هزینه ها، مواد اولیه به کار برده شده جهت تولید کالا و دستمزد مستقیم افراد مرتبط با تولید می باشد. به عنوان مثال چوب استفاده شده در تولید مبلمان مواد هزینه مستقیم می باشد.

ب – هزینه های غیر مستقیم:

هزینه های غیر مستقیم هزینه هایی می باشند که ارتباط مستقیمی با تولید نداشته و در تولید محصول نیز نقش اصلی را ندارند هر چند برای تولید محصول لازم اند و در پروسه ساخت محصول ایجاد می شوند. این هزینه ها را به سادگی نمی توان به یک کالا یا مرحله از ساخت و یا سفارش معین و مشخص ارتباط داد مانند هزینه های سوخت، روغن مصرفی جهت ماشین آلات تولیدی و سایر موارد مشابه و یا حقوق و دستمزد غیر مستقیم پرداختی در جهت تولید مانند حقوق سر کارگران  که به عنوان هزینه های غیر مستقیم شناسایی می شوند و یا هزینه ی استهلاک ساختمان کارخانه که نمی توان آن را به یک تولید مشخص مرتبط کرد، همچنین مواد غیر مستقیمی که در جهت تولید مصرف می شوند نیز به عنوان هزینه های غیر مستقیم تلقی می شوند موادی مانند چسب مصرفی استفاده شده برای تولید مبلمان. همچنانکه اشاره شد وجود این هزینه ها الزامی است ولی به دلیل نا چیز بودن و یا غیر الرامی بودن به یک محصول آنها را به عنوان غیر مستقیم شناسایی می کنند به هزینه ها ی غیر مسنقیم “هزینه سربار” یا “سر بار تولید” گفته می شود .

3- منظور از طبقه بندي هزينه ها بر اساس ارتباط آنها با تغيير حجم و تعداد توليد چيست؟

در اين طبقه بندي که خود به سه گروه تقسيم مي شود ارتباط بین میزان تولید و مقدار هزینه در نظر گرفته می شود،  به این دلیل که میزان تولید بر مقدار برخی از هزينه ها تاثیر گذار است. بر اساس این دیدگاه انواع هزینه های مرتبط با تولید به شرح زیر می باشد:

الف) هزينه هاي ثابت       ب ) هزينه هاي متغيير     ج ) هزينه هاي نيمه متغيير  تقسيم مي شوند .

الف- هزينه هاي ثابت:

هزينه هاي ثابت هزينه هايي مي باشند که با تغيير سطح مشخصی از حجم توليد تغییر نمی کنند. به طور کلي هزينه هاي ثابت داراي مشخصاتي مي باشند که هر هزینه ای را با داشتن اين خصوصيات مي توان به عنوان هزینه ثابت در نظر گرفت.

اول آنکه : اين هزينه ها در سطوح مختلف توليد در کل ثابت ميباشند .

دوم آنکه : سهم هزينه ثابت يک واحد کالا با افزايش تعداد توليد کاهش مي يابد و بر عکس .

سوم آنکه : کنترل وقوع اين هزينه ها از طريق مديران اجرايي صورت مي پذيرد .

نمونه بارز و مشخص اين هزينه ها شامل حقوق مديران توليد، استهلاک ساختمان و ماشين آلات ،بيمه ساختمان و ماشين آلات ، اجاره محل کارخانه مي باشد.

در ضمن باید توجه داشته باشید هزینه های ثابت خود به 3 دسته تقسیم می شوند.

    – هزینه های ثابت ظرفیت کارخانه

   – هزینه های ثابت بهره برداری

   – هزینه های ثابت برنامه ای

– هزینه های ثابت ظرفیت کارخانه : هزینه های ثابت ظرفیت کارخانه هزینه هایی می با شند که با تجهیزات و امکانات تولیدی کارخانه رابطه مستقیم دارند هزینه های استهلاک ماشین آلات و تجهیزات و تاسیسات نمونه های از هزینه های ثابت کارخانه می باشند .

– هزینه های ثابت بهره برداری :هزینه هایی می باشند که با کاربری و بهره برداری از تجهیزات تولیدی ارتباط مستقیم دارند مانند هزینه های بیمه ساختمان و تجهیزات و ماشین آلات .

– هزینه های ثابت برنامه ای: هزینه های ثابتی می باشند که با اتخاذ تصمیمات مدیران کارخانه مرتبط بوده و در راستای برنامه ریزی آینده ایجاد می شوند مانند هزینه های تحقیق و توسعه، هزینه های تبلیغاتی و بازرگانی

 ب- هزینه های متغیر:

هزینه های متغیر هزینه هایی می باشند که مقدار  آنها با تغییر در سطح و میزان تولید تغییر می کند یعنی با افزایش مقدار تولید و حجم تولید این هزینه ها افزایش می یابند و با کاهش درمیزان تولید،کاهش می یابند.  نمونه مشخص این هزینه ها مواد مستقیم و دستمزد مستقیم می باشند .

هزینه های متغیر نیز دارای ویژگی هایی می باشند که برای تشخیص این نوع از هزینه ها،  می توان آنها را در نظر گرفت:

اول آنکه : این هزینه ها در ارتباط مستقیم با میزان تولید می باشند یعنی با افزایش تولید افزایش وبا کاهش تولید کاهش می یابند.

دوم آنکه : هزینه متغیر یک واحد کالا ثابت می باشد حتی اگر تعداد تولید کاهش یا افزایش پیدا کند.

سوم آنکه:به شکل ساده و آسان قابل تخصیص به دایره تولیدی می باشند.

نمونه بارز این هزینه ها مواد مستقیم مصرفی تولید و دستمزد مستقیم می باشد.  که سعی می کنیم در ادامه مشخصه های هزینه های متغیر را در این نمونه ها بررسی کنیم.

ضمنا این هزینه ها به راحتی در محصول قابل اندازه گیری و ردیابی می باشند.

ج – هزینه های نیمه متغیر:

برخی از هزینه ها از دو قسمت متغیر و ثابت تشکیل شده اند این هزینه ها به شکلی می باشند که با افزایش یا کاهش تولید تا حد مشخصی بخش ثابت آنها تغییر  نمی کند واین در صورتی است که بیش از حد مشخص تولید با تغییر در حجم تولید این هزینه ها افزایش یا کاهش خواهند یافت .

بعنوان مثال میتوان به برق مصرفی کارخانه اشاره کرد.برقی که جهت روشنایی سالن کارخانه به کار می رود تقریباً ثابت است چه تولید کم وچه زیاد باشد ولیکن برق مصرفی ماشین آلات با تغییر در حجم و میزان تولید تغییر خواهد کرد. بنابراین هزینه برق مصرفی کارخانه می تواند نیمه متغیر باشد.