چک حقوقی و چک کیفری عبارتهایی هستند که در مورد چک برگشتی کاربرد دارد. به همین دلیل ابتدا چک برگشتی را تعریف میکنیم و پس از آن به توضیح چک حقوقی و چک کیفری میپردازیم.
توضیح – در نظر داشته باشید این مقاله فقط در مورد برگشت چک به دلیل عدم موجودی کافی است.
در اصطلاح حسابداری به چکهای مدت دار، اسناد پرداختنی گفته میشود.
برگشت چک چیست؟
بر اساس قانون، شخصی که چک را صادر می کند باید در تاریخ مندرج در چک به اندازه مبلغ آن در بانک وجه نقد یا اعتبار داشته باشد و در زمان مندرج در چک، نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که بابت آن چک صادر کرده است از بانک خارج کند یا دستور عدم پرداخت وجه آن را بدهد. اما گاهی بر خلاف متن قانون صادر کننده چک در زمان ارائه چک به بانک در حساب خود معادل مبلغ ذکر شده در چک موجودی ندارد و چک قابل نقد شدن نیست. در این حالت بانکی که چک به آن ارائه شده با صدور برگهای عدم امکان پرداخت وجه چک را به دارنده آن اعلام می کند. به این حالت برگشت چک گفته میشود.
چک برگشتی یا چک بلا محل چیست؟
به چکی که در زمان ارائه به بانک به مقدار مبلغ ذکر شده در آن موجودی نداشته باشد و بانک با صدور گواهی عدم موجودی را تایید کند چک برگشتی یا چک بلامحل گفته میشود.
روشهای وصول مبلغ چک برگشتی:
یکی از راه های دریافت مبلغ چک برگشتی، مراجعه به صادر کننده چک و هماهنگی با وی جهت تامین وجه چک و وصول آن و یا دریافت جایگزین و … می باشد. این مورد در حالتی قابل انجام می باشد که صادر کننده چک در دسترس باشد و اطمینان لازم و کافی در خصوص تامین وجه چک وجود داشته باشد.
در صورت اطمینان از عدم تامین وجه چک توسط صادر کننده، دارنده چک میتواند از طریق قانونی جهت وصول چک اقدام کند. از نظر عواقب برای صادر کننده چک برگشتی، چک به دو نوع چک حقوقی و چک کیفری تقسیم میشود:
چک کیفری چیست؟
چک کیفری به چک برگشتی گفته میشود که در صورت شکایت دارنده، میتواند علاوه بر دریافت مبلغ چک، صادر کننده را به حبس محکوم نماید.
شرایط چک کیفری چیست؟
- دارنده چک تا شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به بانک مربوط مراجعه کند و ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک شکایت نماید.
- چک سفید امضا داده نشده باشد.
- در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله است. چنانچه در متن چک قید تحقق شرطی برای وصول نشده یا در چک به صراحت ذکر نشده باشد.
- چک بدون تاریخ نباشد.
- تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در چک نباشد.
- صاحب حساب با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صادر کردن چک نکرده باشد.
- صادرکننده چک قبل از تاریخ شکایت کیفری وجه چک را نقداً به دارنده آن پرداخت یا با موافقت شاکی خصوصی ترتیبی برای پرداخت آن نداده، یا موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه فراهم نکرده باشد.
- شاکی چک را بعد از شکایت کیفری به دیگری انتقال نداده یا حقوق خود را به نحو دیگری واگذار نکرده باشد.
چک حقوقی چیست؟
چک حقوقی به چک برگشتی گفته میشود که در صورت شکایت دارنده، دادگاه میتواند فقط مبلغ چک را از صادر کننده دریافت کند و مجازات حبس برای صادر کننده وجود ندارد.
شرایط چک حقوقی:
- وقتی چک مدت دار باشد. به عنوان مثال در صورتی که دارنده چک دریافت چک را در تاریخی غیر از تاریخ چک تایید یا رسید کرده باشد.
- اگر چک به عنوان ضمانت جهت انجام تعهد یا ضمانت جهت انجام یک معامله صادر شده باشد.
- گر چک سفید امضاء باشد
- اگر چک بدون تاریخ باشد
- اگر وصول چک به تحقق شرط خاصی منوط باشد چه در متن چک ذکر شده باشد و چه بتوان آن را ثابت کرد
- اگر بتوان ثابت کرد که چک برای یک معامله نامشروع یا ربوی صادر شده است.
- گذشت شش ماه از تاریخ صدور چک عدم مراجعه دارنده چک برای وصول آن به بانک
- گذشت شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی گواهی برگشت چک) و عدم شکایت دارنده چک
نکته:
نوع چک در سرعت و نحوه رسیدگی در دادگاه متفاوت است. در چک کیفری زودتر و راحت‌تر وجه چک وصول می شود اما در چک حقوقی به خاطر آیین دادرسی پرپیچ و خم، دیرتر به نتیجه می رسد.
در صورتی که احساس میکنید نمیتوانید چک خود را تامین وجه کنید بهتر است از صدور چک و حتی انجام معامله خودداری کنید زیرا داشتن اعتبار خوب بهتر از سود موقت است به ویژه با تغییراتی که به تازگی در سیستمهای بانکی کشور به وجود آمده است و محدودیت زیادی بابت صادرکنندگان چک بیمحل ایجاد شده است.
پیگیری بابت وصول چک برگشتی از طریق قوه قضائیه انجام میشود.
